Cerkiew prawosławna
Cerkiew Zaśnięcia - film
Cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia Najświętszej Bogarodzicy
Kościół pw. N. P. Marii i św. Jerzego jest jednym z ciekawszych zabytków budownictwa kościelnego w Polsce. W początkach swego istnienia, aż do 1505 roku, były to dwa oddzielne gotyckie kościoły klasztorne, stojące jeden obok drugiego.
Pierwszy z nich – pw. św. Jerzego powstał w drugiej połowie XIV w. i należał do kanoników regularnych św. Augustyna. Drugi, pw. Bożego Ciała, dobudowany po 1380 roku do kościoła św. Jerzego, należał do benedyktynów obrządku słowiańskiego, zwanych także „braćmi słowiańskimi”. Sądzi się, że kościół benedyktynów miał być przeznaczony dla polskich mieszkańców Oleśnicy. Ok. 1400 r. do kościoła Benedyktynów dobudowano wieżę kościelną, która spełniała również rolę obronną (stała obok muru miejskiego).
Zakon benedyktynów nie rozwijał się pomyślnie i wobec braku zakonników (w końcu było ich tylko trzech) biskup wrocławski Jan IV Roth, na prośbą książąt podiebradzkich, włączył w 1505 r. opactwo benedyktynów do prepozytury augustianów. Po pewnym czasie nastąpiło konstrukcyjne połączenie obu kościołów, poprzez wyburzenie graniczących bocznych ścian. Ołtarz umieszczono na północnej ścianie kościoła pw. św. Jerzego.
Po wprowadzeniu protestantyzmu w Oleśnicy (1538 r.) – zakonnicy augustiańscy opuścili klasztor, w którym założono przytułek dla ubogich. Zaś kościół po roku 1555 stał się protestanckim pw. N. M. Panny i św. Jerzego. Za czasów Karola II Podiebrada (1609 r.) dokonano odnowienia i rozbudowy kościoła poprzez dobudowanie kruchty.
W 1703 r. książę Chrystian Ulryk Wirtemberg funduje ołtarz ambonowy i lożę książęcą. W XVII i XVIII w. wyburzono dawne zabudowania klasztorne, znajdujące się obok kościołów.
 |
 |
| Ołtarz ambonowy stojący na ścianie północnej kościoła św. Jerzego | Loża książęca umieszczona na ścianie południowej kościoła NMP. |
Od XVI w. do ok. 1780 roku (podawane są również inne daty) w tym kościele odbywały się nabożeństwa protestanckie dla Polaków. Kazania wygłaszał m.in. Jerzy Bock – polski pastor w Oleśnicy, archidiakon oleśnicki, poeta piszący po polsku, tłumacz i propagator j. polskiego. Po śmierci w 1690 r. został pochowany w obrębie kościoła NMP i do 1936 r. istniała w nim jeszcze jego płyta nagrobna.
Od ok. 1850 r. kościół stał się – garnizonowym, a w 1933 r. wykonano jego gruntowny remont. W styczniu 1945 roku spłonął, wraz z nim cały wystrój oraz drewniane figury gotyckie, empory, loża, organy i epitafia. Pozostała tylko wieża z licznymi uszkodzeniami.
Stan obu kościołów przed 1965 r.
W latach 1966-1970 na zlecenie Urzędu Miasta wykonano nowe dachy, odrestaurowano mury i dokonano remontu wieży. Tym samym zabezpieczono zabytek i zlikwidowano jedną z wielu powojennych ruin miasta. Kościoły ponownie przedzielono ścianą. Były kościół NMP służy od 1968 roku wyznawcom prawosławia. Obecnie jest cerkwią prawosławną pod wezwaniem Zaśnięcia Najświętszej Bogurodzicy.
 |
 |
| Kościół NMP po odbudowie i przekazaniu parafii prawosławnej. Fot. P. Szczegodziński | Dawny kościół św. Jerzego używany obecnie do celów kulturalnych i wystawienniczych |
W 2001 r. Zarząd Miasta Oleśnicy zlecił częściowy remont nieużytkowanego b. kościoła św. Jerzego. Uzupełniono pokrycie dachu i wyrwy w ceglanych ścianach. Wstawiana była specjalnie wypalana cegła, analogiczna do – gotyckiej, z której zbudowano kościół.
Marek Nienałtowski
Literatura:
- Das Buch der Stadt Oels in Schlesien. Bearb. vom Schlitzberger. Berlin. 1930
- Mrozowicz W., Wiszewski M. Oleśnica od czasów najdawniejszych po współczesność. Atut Wrocław 2006
- Przyłęcki M. Najcenniejsze zabytki Oleśnicy. Zapiski oleśnickie nr 2. 1995
- www.olesnica.org