Pomniki i miejsca pamięci
Kolumna Złotych Godów
Pomnik – Kolumna Złotych Godów usytuowany przy pl. Książąt Śląskich, jest najstarszym pomnikiem Oleśnicy. Powstał dla uczczenia Złotych Godów księcia Karola Chrystiana Erdmanna Wirtemberga i jego żony Marii Zofii Wilhelminy z hrabiów Solms-Laubach. Odsłonięto go w roku 1791. Projekt wykonał architekt K. J. Leyser. Budowniczym był kamieniarz J. M. Blacha.
Kolumna Złotych Godów przed 1914 r. oraz po remoncie w 2002 r.
Klasyczną formę pomnika tworzy osadzona na czworobocznym kamiennym cokole, wykonana z piaskowca koryncka kolumna, podtrzymująca mitrę książęcą. Na polach cokołu umieszczone były 4 medaliony wykonane z brązu. Poniżej każdego medalionu, na płytach marmurowych, widniały napisy dotyczące jubileuszu. Medaliony pokazywały: parę książęcą z profilu; herb księstwa wirtembersko-oleśnickiego; herb księżnej, a na ostatnim – monogram pary książęcej. Nie jest znany los napisów wykonanych zapewne z brązu – już nie były pokazywane na zdjęciach z początków XX wieku. Nie jest również znany los medalionów – mogły zostać zdjęte w roku 1944 i przetopione dla potrzeb wojennych lub usunięte po 1945 r. W roku 2002 wykonano gruntowny remont pomnika i jego otoczenia.
Kolumna Zwycięstwa
Pomnik – Kolumna Zwycięstwa, usytuowany przy wejściu do ratusza, został wzniesiony w roku 1873 dla uczczenia zwycięstwa Prus nad Francją. Jego projektantem był C. J. B. Lüdecke. Wykorzystano klasyczny schemat korynckiej kolumny na prostokątnym cokole. Szczyt kolumny wieńczy uskrzydlona bogini zwycięstwa Nike, zstępująca na ziemię i trzymająca w prawej ręce laurowy wieniec, a w lewej – liść palmy. Autorem rzeźby bogini (potem odlanej w stopie cynkowo-aluminiowym) był rzeźbiarz A. Wittig. Na polach cokołu umieszczone były marmurowe medaliony. Z przodu – z płaskorzeźbą odznaczenia Krzyża Żelaznego, z pozostałych stron – z niemieckimi napisami o treści patriotycznej. Po roku 1945 medaliony zostały usunięte.
Kolumna Zwycięstwa przed 1914 r. oraz po remoncie w 2000 r.
W 1964 r. zamiast okrągłych medalionów, umieszczono prostokątne tablice, odlane z brązu i przypominające m.in. 1000-lecie Państwa Polskiego i XX lecie wyzwolenia Oleśnicy. W roku 1983 w trakcie silnej wichury spadł odlew bogini zwycięstwa, rozbijając się na ponad 100 odłamków. Po sklejeniu odlano jego kopię, którą w 1989 r. usytuowano na kolumnie, a sklejony oryginał umieszczono w muzeum w zamku oleśnickim. W 2002 roku, podczas renowacji pomnika, zdjęto istniejące tablice i umieszczono w ich miejscu – marmurowe, bez żadnych napisów. W czterech rogach przy pomniku zainstalowano latarnie, przypominające te sprzed roku 1945.
Pomnik Kombatantów Rzeczypospolitej
Umiejscowiony jest na skwerze Kombatantów Rzeczypospolitej. Ma postać obelisku osadzonego na prostokątnym cokole. Na nim znajduje się odlana metalowa płyta z napisem Kombatantom i byłym więźniom politycznym społeczeństeo Ziemi Oleśnickiej. Jest to dawny Pomnik Pokoju postawiony w roku 1899 i poświęcony wojnie prusko-austriackiej w 1866 r. Po 1945 r., pozbawiony napisów niemieckich, stał na wysepce utworzonej przez skrzyżowanie ul. Wojska Polskiego i ul. Klonowej. W 1960 roku został Pomnikiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Po zwiększeniu ruchu na ul. Klonowej wysepka została zlikwidowana, a pomnik został przeniesiony na skwer przy tej ulicy. Po 1989 r. pomnik zmienił swoje przeznaczenie i stał się Pomnikiem Kombatantów. Od nazwy tego pomnika bezimienny skwer nazwano Skwerem Kombatantów Rzeczypospolitej. Przy tym pomniku odbywają się uroczyste obchody świąt państwowych.
Pomnik Pokoju 1866
Pomnik Fryderyka Chopina
Pomnik F. Chopina stoi przed budynkiem Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia, dawnym Domem Wdów. Popiersie kompozytora wykonał w 1963 r. Bogdan Hofman z Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Cokół pomnika pochodzi z usytuowanego w tym samym miejscu, w roku 1899, pomnika kanclerza Niemiec Otto von Bismarcka.
Pomnik Bismarcka
Rzeźbę kanclerza, wykonaną z brązu, zdjęto uroczyście w 1944 r. i przeznaczono na potrzeby wojenne. Pozostawiony cokół, który był dziełem oleśnickiego kamieniarza, ponownie został wykorzystany po wielu latach.
Pomnik II Armii Wojska Polskiego
Pomnik ten, umiejscowiony na skwerze przy ul. Wojska Polskiego, upamiętnia obecność na ziemi oleśnickiej II Armii Wojska Polskiego, a szczególnie oddziałów 3 Dywizji Przeciwlotniczej. Oddziały te osłaniały stację kolejową w Oleśnicy przed atakami lotnictwa niemieckiego. Pomnik został odsłonięty w 1976 r. Na odlanej tablicy napisano Oddziały 3 dywizji artylerii przeciwlotniczej od 24.03 do 7.04.1945 roku. Osłaniały Oleśnicę Główną – Stację wyładowań transportów kolejowych II Armii WP.
Pomnik Ery Kosmicznej
Pomnik Ery Kosmicznej znajduje się przy ul. 3 Maja. Został umieszczony w dawnej fosie miejskiej w 1972 r. (wg autora pomnika – w 1969 r.). Pomnik stanowią – kamienna niecka wyłożona kostką bazaltową i aluminiowa konstrukcja. Jego autorem był rzeźbiarz Jerzy Boroń z ASP we Wrocławiu, współpracujący z profesorem Alojzym Grytem. Wykonany został w ZNTK w Oleśnicy.
Na murze, będącym pozostałością dawnych murów miejskich umieszczono napis DNIA 12.04.1961 R. Z TERENU ZWIĄZKU RADZIECKIEGO WYRUSZYŁ NA ZWYCIĘSKI PODBÓJ PRZESTWORZY PIERWSZY CZŁOWIEK JURIJ GAGARIN – CZEŚĆ I CHWAŁA BOHATERSKIM ZDOBYWCOM KOSMOSU. Napis ten nie przetrwał. Jest to jedyny na Dolnym Śląsku pomnik, wzniesiony dla upamiętnienia wypraw kosmicznych. W roku 2007 wykonano jego remont.
Pomnik Golgota Wschodu
Pomnik znajduje się obok Bazyliki Mniejszej pw. św. Jana Apostoła. Odsłonięto go w 2003 r. Na kamiennej płycie znajduje się napis GOLGOTA WSCHODU oraz 3 płaskorzeźby, ukazujące tragiczny los Polaków zesłanych na wschód ZSRR. Projektantem pomnika i autorem płaskorzeźb jest artysta oleśnicki Wiesław Piechówka.
Pomnik Pamięci Pokoleń
Pomnik – Kamień Pamięci Pokoleń został usytuowany w 2007 roku na początku ulicy Cmentarnej. Ma symbolizować pamięć po byłych niemieckich mieszkańcach miasta pochowanych na cmentarzach oleśnickich. Autorem projektu jest profesor Alojzy Gryt z ASP we Wrocławiu. Na tablicy w j. polskim i niemieckim przytoczono sentencję prof. Tadeusza Kotarbińskiego Przeszłość zachowana w pamięci staje się częścią teraźniejszości. Niżej napisano: W hołdzie mininym pokoleniom. Mieszkańcy Oleśnicy – 2007.
Marek Nienałtowski
Opracowano na podstawie www.olesnica.org